Mitologia grecka

Główne informacje

Zbiór mitów przekazywanych przez starożytną grecką tradycję opowieści o bogach i herosach, wyjaśniających miejsce człowieka w świecie, oraz samo funkcjonowanie świata, jego stworzenie i historię. Z mitologii czerpano wiedzę na temat świata i rozwijano na tej podstawie normy etyczne wyznaczające miejsce człowieka w ustalonym porządku świata. Wiedza płynąca z mitów nie stanowiła jednak nigdy „prawdy objawionej” i otwarta była na dyskurs, polemikę i krytykę. Sama zaś starożytna religia grecka, chociaż nie sposób o niej mówić w oderwaniu od mitologii będącej jej elementarną częścią składową, opierała się w znacznym stopniu na ortopraksji (jedności praktyk religijnych), nie zaś ortodoksji (jedności poglądów). Najstarszymi źródłami wiedzy o mitologii greckiej są dzieła Homera i Hezjoda. Mitologia stymulowała twórczość artystyczną do tego stopnia, że ciągle pojawiały się nowe wątki, odzwierciedlające relacje zachodzące między człowiekiem i bogami; służyły one głównie do określenia granic, których śmiertelnikom nie było wolno przekraczać. Mitologia grecka, poprzez mitologię rzymską, która z niej wiele zaczerpnęła, weszła do dziedzictwa kultury europejskiej i jest w dalszym ciągu obecna w różnych przejawach życia społecznego. Czerpią z niej np. New Age, astrologia, horoskopy, kult i współczesne religijne ruchy rekonstrukcjonistyczne. Współcześnie religię grecką próbuje wskrzesić Hellenizm.

Bogowie greccy

Podobnie jak inne sąsiadujące z nimi ludy, Grecy posiadali panteon bogów i bóstw, z których każdy odpowiadał za pewien aspekt rzeczywistości. Na przykład Afrodyta była boginią miłosnego pożądania, podczas gdy Ares był bogiem wojny, a Hades bogiem świata podziemnego. Niektóre bóstwa, jak Apollo czy Dionizos, miały bardzo skomplikowaną osobowość i pełniły wielorakie funkcje. Istniały również bóstwa przypisane do miejsc: bogowie rzek, nimfy opiekujące się źródłami i jaskiniami, a także bóstwa troszczące się o groby zmarłych herosów. Najpotężniejsi według Greków bogowie przypisywani byli do zasadniczych części wyobrażanego świata: Posejdon był władcą wód, Zeus jako król bogów rządził całym lądem i niebem, zaś Hades światem podziemnym (wszyscy trzej byli braćmi). Oprócz tego istniały również setki innych bytów, których nie można zaliczyć do grona bogów ani herosów. Niektóre z nich istniały jedynie w świadomości lokalnych społeczności lub były czczone w określonych miejscach (np. Trofonios) albo podczas określonych uroczystości (np. Adonis). Wielkie publiczne miejsca kultu – świątynie, były poświęcane jedynie grupie najważniejszych bogów i na nich przede wszystkim skupiały się wierzenia świata helleńskiego. Jednakże wiele regionów i mniejszych miejscowości posiadało własne miejsca kultu lokalnych bóstw, nimf czy herosów. Również duże miasta oddawały cześć bogom z uwzględnieniem lokalnych tradycji.